„Dlaczego Arturo Pérez-Reverte mieszka w Lidlu?”

Marcin mnie zaskoczył. Nie sądziłam, że wie jakich autorów książek lubię. Chodzi o konkretne nazwiska, a do nazwiska głowy nie ma. Owszem za każdym razem kiedy coś czytam, robię mu wykład, streszczam, rzucam nazwami, porównuję albo jęczę, że nie dam rady przez coś przebrnąć. Znosi to dzielnie i wykazuje zainteresowanie, a mój Marcin molem książkowym nie jest. Gdyby go spytać, co ostatnio czytał powiedziałby, że „Franklina – walentynki” naszemu trzylatkowi. Fakt, że zapamiętał czym się zachwycam, przyprawił mnie o zawrót głowy. „Hej jestem w Lidlu (!!!) i mają tu Nesbø (!!!). Chcesz?”. „Oczywiście, że chcę!” – krzyczę do słuchawki ekstatycznie, nie wiem, co zachwyca bardziej: fakt, że zapamiętał, czy to, że kolejny tomik, w dobrej cenie trafi na półkę. Za chwilę dociera do mnie: „W Lidlu?” Owszem, owszem moi drodzy – książki w marketach. Rozkładają się na półkach, w dziale między zabawkami, a gazetami, tuż obok ciętych kwiatów i promocyjnych płynów do płukania tkanin. 

Źródło

Te akurat mają szczęście, bo inne leżą w wielkich koszach, które penetrują, głodni dobrej okazji, klienci. Rzucają, poszukują, kopią, skanują. Książki piętrzą się tam jedna na drugiej, ściśnięte, pomięte, podarte, ale co tam. Mnie to oburza. Nie ma w tym żadnej misji. Puszkin obok śmietany i pomidorów? Nie, ten akurat się nie załapał, cóż za ulga. Co można w tych koszach znaleźć? Są nowości … z lat poprzednich, literatura popularna głównie, albumy, książki dla dzieci. Szału nie ma. Nie chcę uprawiać taniej hipokryzji. Teraz rządzi cena, złowieszczy kryzys, VAT na książki większy, czytelnictwo słabe. Każdy szuka opcji, a „9.99 zł czy 19.99 zł” przyciąga jak magnes. Można by się cieszyć, ludzie kupują książki. Sama pokuszę się czasami o taką cenową „okazję”. Nic w tym złego. O jedno się tylko modlę, oby księgarnie nie zamieniły się w masówkę. Wiem, to pobożne życzenie, bo taki trend już jest, ale dla mnie wizyta w księgarni to przyjemność i relaks. Regały pięknie wyeksponowanych książek. Nowości, bestsellery, działy tematyczne. Można przysiąść na kanapie, czy dywanie ze stosikiem do przejrzenia i wybrania tego, za co za chwile zapłaci nasza karta. Można napić się kawy i herbaty, znaleźć kawałek cichego miejsca. Zaszyć się. Nie spieszyć. Pobyć z książkami i innymi molami książkowymi.

 Przeraża mnie masówka. Księgarnie są likwidowane. Zmartwiło mnie zamknięcie empiku na Rynku Głównym w Krakowie i otworzenie tam Zary(!). Z dwojga złego wolę giganta rynku księgarskiego. Empik to oddzielny temat, bo jak to sieciówka, odrzuca mnie swoją agresywną promocją. Myślę, że wybieramy go głównie ze względu na wygodę: jest „na każdym rogu”, ma relatywnie duży wybór i oczywiście niską cenę. Ah! Ta cena. Klucz do wszystkiego. Ale o gigancie krążą nieprzyjemne plotki: o spięciach z wydawcami, o niepłaceniu terminowo. Podobnie ma się sprawa z Matrasem. „Czarny PR” przykleił się do sieciówek. To, co mnie osobiście do nich zniechęca, to fakt, że na półkach są głównie książki promowane, jeśli to czego szukamy nie jest bestsellerem, lub nie zostało wydane przez duże wydawnictwo, to możemy z góry założyć, że tego nie znajdziemy. Serwowanie papki, wmawianie, że coś jest dobrze napisane, że to wielka literatura - "Zmień swoje życie z Ewą Chodakowską" albo "Pięćdziesiąt twarzy Greya". No i te artykuły gospodarstwa domowego?! O co chodzi? Żenada, a może desperacja?

A co się dzieje z niezależnymi księgarniami? Gdzie są? Zlikwidowano Hetmańską. No tak, przejął ją Matras, książki tam nadal będą, ale Hetmańska miała charakter. Mieściła się w  kamienicy Kromerowskiej i działała tam od 1610 roku, najstarsza w Europie. To kawał historii. Małe księgarnie są przytulne, pracują w nich ludzie, którzy faktycznie znają się na książkach, można z nimi godzinami rozmawiać, kiedy pytasz o Eco, nie prowadza cię do działu poświęconego ekologii. Księgarze entuzjaści, z pasji, wiedzą, co mają na półkach, bez szperania w komputerze. Bookiniści. Można zamówić książkę, można dostać zniżki, karty klienta, ale atmosfera jest nie do podrobienia. Od wejścia uderza nas zapach druku, zapisanych kartek. Wyczytałam ostatnio w „Polityce”, że w Polsce działa 1850 księgarń, ale ciągu ostatnich pięciu miesięcy ta liczba zmniejszyła się o 30%.  Ciągle się łudzę, że człowiek zacznie szukać jakości.

W Krakowie mam kilka ulubionych miejsc kameralnych i sprawdzonych.

"Massolit Books & Café" (ul. Felicjanek 4). Anglojęzyczna. Kilka sal, zapełnionych książkami, od podłogi po sufit. Parkiet przyjemnie skrzypi. Można wymykać się do kolejnych pomieszczeń i po prostu zagubić się w książkach.

„Księgarnia Pod Globusem” (Długa 1, róg Basztowej) jak mówi hasło reklamowe ”książek od zatrzęsienia”. Sklep mieści się na parterze wczesnomodernistycznego „Domu pod Globusem”. Stylowo. Klimatycznie. Metalowy globus zna każdy krakowianin i niezmiennie kojarzy się on właśnie z księgarnią. Sprzedają i organizują także panele dyskusyjne o wybranych książkach - tematyka szeroka „od  węgierskich polityków, przez modę, po podróże na Syberię”.

 „Czuły Barbarzyńca” (Powiśle 1). Lubię to miejsce w samym sercu Krakowa, tuż przy Wawelu. Duża powierzchnia, przestrzeń, lekko industrialny wystrój, a teraz mają nawet meble i lampiony robione z nakrętek do butelek. Wysokie regały, zapełnione książkami. Pojedyncze egzemplarze ułożone tematycznie, starannie wybrane. Można przebierać, w zupełnie niewymuszony sposób. Jest tez ciekawy wybór literatury polskiej w tłumaczeniu na inne języki. Księgarnia organizuje także spotkania autorskie i niedzielne czytanie dla dzieci. 

Oczywiście "Centrum Taniej Książki", na Grodzkiej (to na Brackiej zniknęło). Można totalnie szperać, wybadywać perełki z dawno wyczerpanych nakładów.

Na Kazimierzu, niedaleko Wisły, na Mostowej, przycupnęło niezależne wydawnictwo i księgarnia „Lokator”, a na Zwierzynieckiej 17 „House of albums”. Ta ostatnia to niszowy obiekt, znajdziecie tam szeroki wybór albumów, ale także książek artystycznych i wydawnictw festiwalowych. 

"Główna Księgarnia Naukowa" (Podwale 6) mam tylko jedno skojarzenie z tą księgarnia – wspaniały wybór. Poszukiwacze unikatów z działu literatura humanistyczna, to adres dla was!.

I moje ostatnie odkrycie, nie w Krakowie, a w Rabce! „Między słowami”. Wspaniały dział dla dzieci, byłam autentycznie oszołomiono jak wiele skarbów udało się tam zakupić. Panie parzą mocną kawę, organizują filmowy klub dyskusyjny, zajęcia dla dzieci. Latem przyciąga piękne, ukwiecone patio z wygodnymi fotelami.

W życiu jestem raczej realistką, ale jeśli chodzi o księgarnie chciałabym, aby ten segment rynku zaczął iść w kierunku jakości. Naiwny optymizm? Przyjemnie byłoby, gdyby przedsięwzięcia niszowe nie gościły tylko w świadomości osób zainteresowanych. Nie chcę, żeby kupowanie książki było mechaniczne i cyniczne. „Hej, kup ziemniaki, a ja zajrzę do kosza z nowościami, może jest Springer na promocji.”