„Ogród wieczornych mgieł”
Wśród ogrodów
świata nie ma prawdopodobnie nic bardziej dostojnego i zachwycającego niż ogród
japoński. Jest on pełen harmonii, prostoty, asymetrii i elegancji. Naśladuje
przyrodę, wydobywając i podkreślając jeszcze bardziej jej urodę, jednocześnie nie
ujarzmiając jej. Do tego zachwyca klombami, pięknie przyciętymi żywopłotami, wiecznymi,
kamiennymi elementami i idealnie wyeksponowanymi pergolami i stawami. Nie ma tu
łatwych rozwiązań. Jesteśmy zaskakiwani na każdym kroku. Wodę z wodospadu przy
stawie toczą łopatki małego koła, a każda z nich ma ręcznie wyrzeźbione inskrypcje, które odciskane są na kroplach przepływającej wody, jak niewidoczny znak. Ażeby dostrzec wodę trzeba pochylić
się i zajrzeć przez tunel liści. Spektakularny artyzm i pietyzm sztuki
ogrodniczej. Ogród taki ma zwykle temat przewodni, przywołuje pewne wspomnienia
i „odtwarza marzenie o niebie na ziemi”.
Praca w nim wycisza i uspokaja. Oaza ukojenia w niespokojnych czasach. Taki
właśnie ogród jest ważnym bohaterem powieści Tan Twan Eng. Malaje początek lat pięćdziesiątych.
Byłe posiadłości brytyjskie na Półwyspie Malajskim, po drugiej wojnie światowej
przechodzą piekło postkolonialnych rozgrywek. Komunistyczne bojówki kryją się w
lasach i walczą z rządem. Chińczycy, Japończycy, Malajowie, Brytyjczycy, Burowie,
Sichowie. Śmiertelni wrogowie i dawni przyjaciele, wszyscy naznaczeni piętnem dopiero
co zakończonej wojny. Tygiel. Kipiel. Wzajemne podejrzenia, strach, śmierć i to
wrażenie, że ciągle jest się śledzonym. Czy w takich warunkach można stworzyć
coś pięknego? Czy to piękno może przetrwać?
 |
| Źródło |
Teoh Yun Ling
przybywa do posiadłości Majuba jako dwudziestoośmiolatka po to, aby spełniać
marzenie zamordowanej siostry i stworzyć dla niej ogród. Obie znalazły się w
japońskim obozie koncentracyjnym, ale tylko jednej z nich udało się z niego
wyjść, choć też nie do końca. Jest pełna gniewu, pełna żalu, okaleczona i
niepogodzona z przeszłością, dławiona przez wyrzuty sumienia. Świat podsuwa jej
ciągle skojarzenia z tamtą traumatyczną sytuacją, jedynie marzenie siostry pozostaje
silną motywacją. Podejmując się pracy w ogrodzie, współprojektowania i odkrywania
go, nie wie jeszcze, że tak naprawdę dokona oczyszczenia, które pomoże jej
odnaleźć równowagę, a wszystko to u boku Japończyka. O ironio! Los łączy rodaka
oprawców, o niejasnej przeszłości, z ofiarą. Kobietę pełną gniewu, z ostoją
spokoju. Arimoto Nakamura pochodzi z rodu nadwornych ogrodników władców Japonii,
zajmował się również tatuażem, jako tak zwany - horimono – i drzeworytem. Jest jakby nieuchwytny w tej książce.
Rozwaga i spokój tego człowieka, są punktem oparcia dla Yun. Dziewczyna uczy się
sztuki ogrodniczej, wędruje z nim po górach, odwiedza zagubione klasztory,
uprawia łucznictwo, uspokaja swój umysł i wsłuchuje się w siebie. To nie jest
łatwy proces, a skutek nieznany. Żeby zmierzyć się z własnym bólem, trzeba mu
najpierw stawić czoła. Relacja jak zrodzi się, między dwojgiem tych skądinąd odmiennych
ludzi, będzie krucha, ale piękna.
Yugiri to
tytułowy ogród wiecznych mgieł. To jakby magiczne i mistyczne miejsce. To tutaj
właśnie dochodzi do spotkania dwóch światów, gdzie myśli mogą dryfować
swobodnie, gdzie przeszłość zdaje się być tylko mglistym majakiem, gdzie
szukamy własnej tożsamości i wewnętrznej równowagi. Myślę, że za takim ogrodem
tęskni każdy z nas. Miejscem gdzie można złożyć ból, oddać go naturze i
odnaleźć prawdę. Taki ogród daje nadzieję.
Po latach,
przeszedłszy wcześniej na emeryturę, Yun Ling powraca do tego miejsca. Całe swoje
zawodowe życie poświeciła orzekaniu w procesach cywilnych i karnych. Słynęła z
profesjonalizmu, bezstronności i chłodnego dystansu do rozpraw. Lata
samotności, nieprzystępności oraz oddanie pracy. „(…) Czy nie były to po prostu oznaki skamieniałego serca?”. Wraca do
miejsca pełnego wspomnień, ale teraz już z innego powodu niż dawniej. Mnemosyne
roztacza nad nią coraz mniejszą opiekę, jej mózg podąża ku afazji. I kiedy wcześniej
chciała zapomnieć, teraz niepamięć ją przeraża. Jej mózg zostanie zresetowany, momentami
dryfuje stopniowo w nieznane, nie zdoła wspominać, a co gorsza pamiętać kim jest,
co robi. „Bo kim jest osoba pozbawiona
wspomnień? Uwięzionym między światami duchem, bez tożsamości, bez przyszłości,
bez przeszłości.”
Książka wymyka się łatwej klasyfikacji i recenzji. Jest w
niej coś ulotnego. Akcja toczy się bardzo wolno, tak jakby miała czytelnika wyciszyć,
a jednak ciągle trzyma nas w napięciu, jakby zmuszając do pokłonienia się na
tym, co niezapisane. Może jest tu zbyt duża dawka sentymentalizmu i ckliwości,
ale któż z nas z wiekiem nie staje się taki.
Koniec końców wszytko rozpływa się w pamięci i ... niepamięci, a wiele pytań
nie doczeka się odpowiedzi.
Tan Twan Eng „Ogród
wieczornych mgieł”, Wydawnictwo Znak litera nova, Kraków 2013
1 komentarze
To może lepiej tylko patrzeć na nią a glosę niezapisaną w pamięci czytać.
OdpowiedzUsuń