„Dawniej”
„Przyszłość jest pełna trudnych
spraw, które za każdym razem dzieją się inaczej. Wolę odgadywać przeszłość.
[166]
Ndalu de Almeida (Ondjaki) to angolski poeta, prozaik, współtwórca amatorskiego teatru w Lizbonie i malarz. Do tej pory można było przeczytać kilka jego opowiadań w „Literaturze na świecie” i „Dekadzie Literackiej”. Nakładem Wydawnictwa Karakter ukazała się właśnie pierwsza tłumaczona na język polski książka, pod dość enigmatycznym tytułem „Babcia 19 i sowiecki sekret”. Autor przyznaje, że inspiracją wydarzeń przedstawionych, stały się jego własne przeżycia. (…)przywołuję odkształcone wspomnienia, żeby wymyślać opowieści.” [208]
Fantastyczna narracja i somnambuliczna poetyka. Jest tu
dualizm czasu, który niby dwa prostopadłe wektory wyznacza Teraz realne i Teraz
senne. Czytać tę książkę, to tak jakby stąpać na granicy ułudy i jawy. Mały
chłopiec wzrasta w kulturze opowieści. W języku kimbundu są to misoso. Babcie
snują owe magiczne historie przed snem, czy w czasie wizyt na cmentarzu. Tajemnica
kryje się wszędzie. Kto spoczywa obok dziadka Mbinhi ? Czemu babcia Caterina
pojawia się i znika? Po co Madalena chowa resztki jedzenia? Wszystko zdaje się być
zawieszone w bezczasie. Ciekawym aspektem jest również warstwa językowa książki.
Ondjaki wprowadza metajęzyk, neologizmy i wypowiedzi w hiszpańskim, angielskim
czy rosyjskim. Dzieci niestety nie znają rdzennego kimbundu, mówią po
portugalsku. Ciągle żartują z nieporadnych wypowiedzi radzieckiego żołnierza Brywieczerow
alias Biliardowa - z jego „dieti”, „brywieczer”.
Kiedy oglądamy
się wstecz, będąc dorosłymi, dzieciństwo ma dla nas określone zapachy i kolory.
„Wspomnienia(…) niewidzialne łaskotki
uwięzione w środku nas” [151]. U Ondjakiego wspomnienia mają przepiękne
barwy. Czy to pod wpływem eksplozji Mauzoleum, która niczym fajerwerki rozświetliła
okolicę? Dla mnie wysadzenie mauzoleum jest symbolem przejścia z krainy dzieciństwa
do dorosłości. Koniec zmartwień i trosk (początek problemów?). Babcie w tej książce to klamra łącząca Dawniej
i Teraz. Kobiety pozbawione są lęku o przyszłość, który zdaje się towarzyszyć
młodym. Pogodzone i cierpliwie znoszące nieuchronne zmiany. To piękny utwór o
tożsamości, o dojrzewaniu i zmianach.
Ondjaki, "Babcia 19 i sowiecki sekret", Wydawnictwo Karakter, Kraków 2013
0 komentarze